مسجد سلیمانیه استانبول را بهتر بشناسید
یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین بناهای تاریخی استانبول، مسجد سلیمانیه است که از لحاظ معماری در زمان خودش بی‌همتا بود. سلطان سلیمان بعد از جنگ‌ها و پیروزی‌های فراوان، در اولین اقدام برای حکومت مردمی خود، این مسجد را ساخت. مسجد سلیمانیه را می‌توان شاهکار معماری عثمانی و تلفیقی از معماری رومی و اسلامی دانست. در این مقاله قصد داریم با جست‌وجو در مسجد سلیمانیه استانبول بخشی از تاریخ عثمانی را بررسی کنیم و از جذابیت آن برایتان بگوییم.
مسجد سلیمانیه استانبول کجاست؟
مسجد سلیمانیه ترکیه استانبول در بخش اروپایی این شهر قرار دارد. این مسجد باشکوه و تاریخی روی یکی از هفت تپه استانبول و در منطقه فاتح (از نامی‌ترین محله‌های استانبول) و محله سلیمانیه ساخته شده است. از مسجد سلیمانیه ترکیه به عنوان دومین مسجد عظیم و باشکوه اسلام بعد از مسجد ایاصوفیه نام برده می‌شود.
این مسجد با سبک معماری خاص و کاشی‌کاری‌های رنگی به دستور سلطان سلیمان پادشاه مشهور دولت عثمانی ساخته شد. ساختمان مسجد بین ساختمان وزارتخانه و دفتر شیخ الاسلام قرار دارد. به گفته مورخان ساخت این مسجد باعث افزایش شهرت سلطان سلیمان شده و نمادی از معماری زیبای اسلامی در زمان عثمانی است.
اگر می‌خواهید بدانید چگونه از تکسیم به مسجد سلیمانیه بروید، باید بگوییم می‌توانید از وسایل حمل ونقل عمومی مانند مترو، اتوبوس یا تاکسی استفاده کنید و خود را به این مکان زیبا برسانید. پیشنهاد می‌کنیم برای بازدید از این مکان حداقل یک ساعت زمان بگذارید تا بتوانید از همه بخش‌های آن دیدن کنید.
تصویری از مسجد سلیمانیه
تاریخچه مسجد سلیمانیه
ساخت مسجد سلیمانیه که از معروفترین جاهای دیدنی استانبول به حساب می‌آید به دستور سلطان سلیمان در سال 1550 شروع شد و در سال 1557 به پایان رسید. سلطان سلیمان در معماری این مسجد برای خود یادگاری‌های زیادی در نظر گرفته و مسجد سلیمانیه به نوعی بیانگر قدرت و عظمت این پادشاه عثمانی است.
برای نمونه به دستور او چهار مناره باشکوه بر این مسجد ساخته‌اند که نشان از چهارمین پادشاه عثمانی دارد. باید این نکته را بگوییم که ساخت مناره در آن زمان با تجهیزات محدود، کاری بسیار سخت بود. در ساخت این مسجد بیش از 3500 نفر مشغول به کار بودند و حدود 3000 کیلو طلا در ساختمان اصلی و بناهای جانبی مسجد به کار رفته است.
این مسجد بر خلاف دیگر مسجدها، تک‌گنبدی نیست و از این بابت هم معماری منحصر‌به‌فردی دارد. باید این موضوع را بدانید که مسجد تاریخی سلیمانیه فقط یک مسجد ساده نیست و در زمان خود، کاربری‌های فراوانی داشته است. اتفاقات تلخ و شیرین زیادی در آن رخ داده است که در ادامه به معرفی رویدادها و بخش‌های مختلف آن می‌پردازیم.
چه کسانی در مسجد سلیمانیه به خاک سپرده شده‌اند؟
سلطان سلیمان به معمار برجسته مسجد سلیمانیه دستور داد تا مقبره‌ای برای خودش و دیگر افراد خانواده سلطنتی بسازد. بزرگان زیادی بعد از مرگ سلطان سلیمان در این مسجد به خاک سپرده شدند؛ اما مقبره سلطان سلیمان با کاشی‌های زیبای ایزنیک و سنگ‌های بسیار ارزشمند، زیبایی و جلوه ویژه‌ای دارد.
معماری مسجد سلیمانیه بر عهده فردی به نام «معمار سینان» بود که از معروفترین معمارهای دوران عثمانی به حساب می‌آمد و وظیفه طراحی و ساخت بنا را داشت. به همین دلیل شاهد به کار رفتن نشانه‌های متداول معماری بیزانس در سازه‌هایی همچون مسجد ایاصوفیه و مسجد سلطان احمد هستیم. نشانه‌های زیادی از مهارت معمار سینان وجود دارد که در آن زمان بسیار منحصر‌به‌فرد بوده است.
معمار سینان در سمت مهندس ارتش به پادشاهی عثمانی معرفی شد و بعد از کشف مهارت و تسلط او در ساخت ظریف‌کاری‌های بنا، لقب «معمار ارشد سلطنتی» را به او دادند. این لقب به مدت 50 سال در اختیار او بود و حتی با تعویض پادشاهان مختلف، همچنان او در جایگاه خود خدمت می‌کرد.
شهرت ساخته‌های معمار سینان در زمان زندگی او به بیرون از مرزهای عثمانی رسید و گروهی از هنرمندان تذهیب و کاشی‌کار خراسان برای زیبا‌سازی مسجد سلیمانیه به کمک معمار رفتند. بسیاری از بناهای ارزشمند باقی‌مانده از دوران حکومت عثمانی‌ها، ساخته دست استاد سینان و شاگردان او است. مقبره معمار سینان در خارج از مسجد و در تقاطع خیابان معمار سینان و خیابان شیفاهانه قرار دارد.
تصویر مقبره افراد معروف در مسجد سلیمانیه
داخل مسجد سلیمانیه
فضای داخلی مسجد سلیمانیه از بخش‌های گوناگونی تشکیل شده است که هر کدام کاربری متفاوتی داشته‌اند. این بخش‌ها را در ادامه بر خواهیم شمرد.
عمارت اصلی مسجد سلیمانیه
با توجه به عظمت ساخت این مسجد در زمان سلطان سلیمان، امکانات زیادی در این فضا طراحی و ساخته شد که ارزش بسیاری به این مکان افزوده است. در داخل این مسجد بناهای متنوعی برای بیمارستان، مدرسه، کاروانسرا، آشپزخانه، حمام عمومی و... وجود دارد. بسیاری از نیازمندان برای دریافت غذا و استراحت به این مکان می‌رفتند.
در بخش طراحی بنا، جاذبه‌هایی به چشم می‌خورد که قبل از آن در مکان دیگری استفاده نشده بود. به ازای هر کدام از گنبدهای به‌کاررفته در مسجد سلیمانیه، یک ستون دایره‌ای قرار گرفته است. درون گنبد اصلی، آویزهایی از سنگ‌مرمر وجود دارد که برای تزئین استفاده شده است.
بیرون گنبدها به رنگ سفید، زرد و آبی تزئین شده و ستون‌های نزدیک درب ورودی سماقی رنگ (قرمز) هستند. محراب بزرگ این مسجد سادگی و زیبایی خاصی دارد. در دوطرف محراب، کاشی‌های بزرگی وجود دارد که آیات قرآن کریم بر روی آن‌ها نقش بسته‌اند.
گنبدهای دیگر این مسجد با رنگ روغنی نقاشی شده‌اند و زیبایی چشم‌نوازی به این بنا داده‌اند. از دیگر ویژگی‌های خاص مسجد سلیمانیه این است که ساختمان اصلی بهگونهای طراحی شده است که صدای اذان در تمام مسجد بدون نیاز به بلندگو، قابل شنیدن است.
بارقه‌های خورشید در روز از 137 پنجره موجود در مسجد به فضای داخل می‌تابد و روشنایی لازم برای مهمانان را فراهم می‌کرد. در شب اما داستان به قدری رویایی می‌شد که تصور آن در این زمان هم، بسیار زیبا و جذاب است. برای نور شب از 275 شمع در مکان‌های مختلف استفاده می‌کردند و دود این شمع‌ها توسط دریچه‌هایی که در بالای آن‌ها تعبیه شده بود، به اتاق مخصوص دود می‌رفت.
رطوبت این اتاق بهگونهای بود که از این دوده‌ها مرکبی با کیفیت تولید می‌شد که برای نقاشی و خطاطی دیوار‌ها و... استفاده فراوانی داشت. اکنون حدود 200 پنجره کوچک و بزرگ رنگارنگ در مسجد سلیمانیه وجود دارد که مکانی بسیار جذاب برای بازدید گردشگران به وجود آورده‌اند. آب مورد نیاز و مصرفی مسجد از طریق کانال‌هایی که در زیر مسجد وجود داشت، تامین می‌شد. دریچه‌ها رو به مسجد باز می‌شدند و در طول تابستان فضای خنک و مرطوبی را برای مردم تامین می‌کردند.
تصویری از داخل مسجد سلیمانیه
کتابخانه مسجد سلیمانیه
یکی از بخش‌های ارزشمند و مهم مسجد، کتابخانه سلیمانیه است. در این کتابخانه آثار خطی و نفیس زیادی وجود دارد که بین 90 تا 120 هزار نسخه هستند. از این تعداد بین 60 تا 70 هزار نسخه با زبان عربی، 25 تا 30 هزار نسخه به زبان عثمانی، 12 تا 15 هزار نسخه به زبان فارسی و تعداد محدودی کتاب با نگارش زبان‌های دیگر وجود دارد. از آثار مهم موجود در این کتابخانه تاریخی می‌توانیم به آثار نویسندگانی چون «ایوب سلطان جامعی»، «نور عثمانیه»، «عاطف افندی»، «نورالدین آغا» و «پرتو پاشایی» اشاره کنیم.
مهمانسرا و آشپزخانه مسجد سلیمانیه
در زمان‌های قدیم، مسافران و تاجرها برای اقامت به مساجد می‌رفتند و در محیط اطراف مسجدها توقف می‌کردند. از سوی دیگر مردم فقیر و ناتوان برای خوردن غذا و سرپناه رایگان، به این مساجد روی می‌آوردند. در آن زمان سلطان سلیمان، محبوب‌ترین پادشاه عثمانی، برای ساخت مهمانسرا در حیاط مسجد سلیمانیه اقدام کرد.
مسجد سلیمانیه در استانبول به مکان تفریحی زیارتی در زمان خودش تبدیل شده بود و دیگر محدود به کاربری مسجد نبود. در کنار مهمانسرا، یک آشپزخانه تاسیس شد که برای ساکنین، مسافران و افراد فقیر غذا تهیه می‌کرد. اکنون این آشپزخانه پابرجاست و به یک رستوران تبدیل شده که گردشگران می‌توانند غذاهای ترکی لذیذی را در آنجا میل کنند.
حمام سلیمانیه
حمام سلیمانیه یکی از بخش‌های زیبای این مجموعه تاریخی محسوب می‌شود که معماری آن به سبک حمام‌های ترکی است. این حمام که عمومی بوده و مردم می‌توانستند به‌راحتی از آن استفاده کنند، بسیار مورد توجه فقرا و نیازمندان قرارگرفت. در حال‌حاضر ساختمان این حمام در اختیار بخش گردشگری ترکیه قرار گرفته و سالانه توریست‌های زیادی از این مکان سنتی و باستانی بازدید می‌کنند.
تصویری از حمام سلیمانیه
بیمارستان و مدرسه مسجد سلیمانیه
بیمارستان سلیمانیه دارای 20 تختخواب بود و بهترین تکنولوژی و تجهیزات روز را در اختیار داشت. این بخش از عمارت مسجد سلیمانیه هم به زیبایی دیگر بخش‌ها ساخته شده و تزئینات و معماری باشکوهش به‌راستی که هوش از سر می‌برد. این ساختمان اکنون به منظور چاپ در اختیار ارتش ترکیه قرار دارد.
بنای تاریخی مهم دیگری در این بخش از مجموعه قرار دارد که متعلق به مدرسه است. در گذشته کودکان عثمانی به این مدرسه می‌رفتند و مباحث علوم دینی ومذهبی را فرا می‌گرفتند.
موزه مسجد سلیمانیه
موزه مسجد سلیمانیه با نام موزه اسلامی هم شناخته می‌شود. در این موزه علاوه بر وسایل و دکوری‌های ساختمان، اشیای مختلف حکومت‌های اسلامی، لوازم خطاطی، برخی از لوازم حمام سلیمانیه، ظروف چینی و فلزی، نسخه‌هایی از قرآن مجید و لباس‌هایی منسوب به اهل‌بیت و... نگهداری می‌شود.
پلان مسجد سلیمانیه ترکیه
معماری مسجد سلیمانیه در نگاه اول مانند سایر بناهای تاریخی مذهبی در زمان حکومت عثمانی‌هاست؛ اما باید بگوییم اگر با دقت به جزئیات ستون‌ها، مناره‌ها و گنبدها نگاه کنید، تلفیقی از معماری دوره بیزانس و اسلامی را می‌بینید. مسجد سلیمانیه دارای چند گنبد کوچک و بزرگ است که این گنبدها خود به عنوان بخشی از نمای گنبد اصلی و درواقع بخش تزئینی آن هستند. قطر پایین گنبد اصلی 26 متر و ارتفاع آن حدود 53 متر است که با زیبایی فراوانی آراسته شده است.
داخل صحن و گنبد مسجد سلیمانیه استانبول
داخل صحن مسجد سلیمانیه، 4 مناره و مجموعا 10 تراس دیده می‌شود که بیانگر 10 پادشاهی عثمانی است. در هر دو طرف صحن اصلی، مناره‌های اصلی به ارتفاع 76 متر وجود دارد. می‌رسد که قرار دارند. برای ورود به مسجد سلیمانیه می‌توانید از دو درب وارد صحن شوید و برای ورود به ساختمان اصلی مسجد یک درب بزرگ وجود دارد.
در ساخت این مسجد، سنگ مرمر سفید، مروارید و عاج فیل به عنوان ابزار اصلی در اختیار معمار سینان بوده است. تزئینات بالای درب‌ها که حالت گنبدی شکل و قوس‌دار هستند، عمدتا با سنگ مرمرهای ظریف و مثلثی شکل، کنده‌کاری‌های زیبا و... ساخته شدند که ظاهر بسیار زیبایی به بنا داده و هماهنگی خوبی با ساختمان اصلی مسجد سلیمانیه دارند.
برای تزئین فضای اطراف مسجد علاوه بر وجود دو کاشی بزرگ که آیات قرآن بر روی آن نقش بسته‌اند، کاشی‌های فراوانی با رنگ سفید و گل‌های فیروزه‌ای وجود دارند. در سراسر این ساختمان کاشی‌های ایزنیک با رنگ‌های مشکی، قرمز، فیروزه‌ای و... به‌چشم می‌خورد. در عمارت اصلی، فرش‌هایی دست‌بافت مربوط به دوران عثمانی وجود دارد که در آن زمان روی آن‌ها نماز می‌خواندند.
نمایی زیبا از مسجد سلیمانیه
قیمت بلیط و زمان بازدید از مسجد سلیمانیه
هزینه ورودی برای بازدید از مجموعه مسجد سلیمانیه استانبول رایگان است و می‌توانید از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر برای بازدید از این مکان فوق‌العاده اقدام کنید. باید بگوییم بازدید از این مسجد در زمان اقامه نماز ممنوع است و خانم‌ها برای ورود به داخل مسجد باید پاها، سر و بازوهای خود را بپوشانند.
نکات مهم بازدید مسجد سلیمانیه
همیشه در بازدید از اماکن مذهبی رعایت اصول و احترام به عقاید آن مکان در اولویت بازدید قرار دارد. به عنوان مثال اگر وارد کلیسا شویم، باید بهگونهای رفتار کنیم که بی‌احترامی به ساحت آن مکان نشود. مسجد سلیمانیه استانبول نیز یک مکان مذهبی و بسیار مهم برای مسلمانان ترکیه است و باید هنگام بازدید از این مکان تلاش کنیم نکاتی را رعایت کنیم. مواردی از قبیل:
- در طول زمان بازدید باید حجاب خود را رعایت کنید
- به بخش‌هایی از مقبره و ساختمان که اجازه بازدید ندارید، وارد نشوید
- در ورودی مسجد باید کفش‌های خود را از پایتان خارج کنید
- نمی‌توانید هنگام اقامه نماز از این مکان بازدید کنید و درب‌های مسجد به روی گردشگران بسته می‌شود
- هنگام برگزاری مراسم مذهبی سکوت را رعایت کنید
- برای آشنایی بهتر با تاریخ و بخش‌های مهم مسجد می‌توانید از راهنمای تورها که در ورودی مسجد هستند، راهنمایی بخواهید
- برای عکاسی در این محیط محدودیتی وجود ندارد و می‌توانید هر تعداد عکس که دوست دارید، بگیرید
پیشنهاد می‌کنیم بعد از بازدید از نقاط مختلف مسجد، در فضای بیرون آن و کنار باغ‌های سرسبز گلویی تازه کنید و در کافه مسجد چای خوش‌عطر ترکی نوش جان کنید تا شیرینی بازدید از این مکان تاریخی شگفت‌انگیز برایتان ماندگارتر شود.
نمایی زیبا از مسجد سلیمانیه
مسجد سلیمانیه استانبول، نگین انگشتری ترکیه
حکومت عثمانی بعد از پیروزی بر روم شرقی اقتدار زیادی به دست آورد. از آثار برجای‌مانده از این پیروزی‌ها، خاک قسطنطنیه یا همان استانبول فعلی است که اکنون در اختیار دولت ترکیه قرار دارد. سلطان سلیمان نیز برای نشان‌دادن اقتدار و شکوه امپراطوری خود، مسجد سلیمانیه را بنا کرد که بقایای آن همچنان منتظر حضور علاقه‌مندان به تاریخ است.
روایت‌های فراوانی در گوشه‌وکنار این مسجد زیبا وجود دارد که هر کدام بیانگر داستانی شنیدنی و دیدنی است. اگر قصد سفر با تور استانبول را دارید و می‌خواهید در دل تاریخ پرشکوه عثمانی قدم بزنید، پیشنهاد می‌کنیم حتما سری به این مکان بی‌نظیر بزنید و از زیبایی‌های آن لذت ببرید. در صورتی‌که به این مسجد تاریخی سفر کرده‌اید، بگویید به نظر شما جذاب‌ترین بخش مسجد سلیمانیه کدام است؟ ما از نظریات ارزشمند شما استفاده می‌کنیم و آن را با سایر هموطنان به اشتراک می‌گذاریم.
سوالات متداول
۱- مسجد سلیمانیه استانبول چه خصوصیاتی دارد؟
مسجد سلیمانیه، یکی از مساجد تاریخی در استانبول ترکیه است. این مسجد به دستور سلطان سلیمان (سلیمان بزرگ) ساخته شده و به نام او نیز شناخته می‌شود. طراحی زیبا و معماری هنری این مسجد، از ویژگی‌های برجسته آن است. با حیاط بزرگی با چشم‌اندازهای زیبا و دو منار بلند به همراه گنبدی با آبیاری هندسی، مسجد سلیمانیه از نمونه‌های جلوه معماری عثمانی است.
۲- چه نکاتی را برای بازدید از مسجد سلیمانیه در استانبول باید مد نظر داشت؟
در بازدید از مسجد سلیمانیه، به لباس مناسب برای ورود به مسجد (پوشش سر و لباس کشور) توجه کنید. همچنین، معماری داخلی و خارجی مسجد را به طور دقیق مشاهده کنید. از زیبایی هنری گنبدها، منابع آبی و دیگر عناصر معماری لذت ببرید. بازدید از موزه مسجد نیز می‌تواند درک بهتری از تاریخ و هنر این مکان مذهبی فراهم کند.
